ΑΝΤΙΟΒΙΟΤΙΚΑ : ΑΛΗΘΕΙΕΣ ΚΑΙ ΨΕΜΑΤΑ

Αντιβιοτικά: αλήθειες και ψέματα

Μπαίνοντας στο φθινόπωρο και με την απότομη αλλαγή θερμοκρασίας άρχισαν να ακούγονται τα πρώτα φταρνίσματα, βηχαλάκια και σιγά σιγά τα χαρτομάντηλα να αποτελούν απαραίτητο αξεσουάρ σε τσέπες και τσάντες. Κοινά κρυολογήματα κι ιώσεις ταλαιπωρούν πολλούς από εμάς και το πρώτο πράγμα που έρχεται στο μυαλό μας όταν έρθουμε αντιμέτωποι με τα παραπάνω συμπτώματα είναι τα αντιβιοτικά.

Τι είναι όμως τα αντιβιοτικά;

Το πρώτο αντιβιοτικό ανακαλύφθηκε από τον Aλεξάντερ Φλέμινγκ το 1929 τυχαία, όταν παρατήρησε σε καλλιέργειες βακτηριακών κυττάρων ότι η ανάπτυξή τους είχε ανασταλεί λόγω της ανάπτυξης ενός μύκητα του γένους Penicillium.

Ο όρος «αντιβιοτικό» αφορά σε φυσικά παράγωγα διαφόρων μικροοργανισμών (βακτηριδίων, μυκήτων), τα οποία έχουν τη δυνατότητα να αναστέλλουν την ανάπτυξη άλλων μικροοργανισμών και να τους καταστρέφουν (αντιβιοτικό: κατά του βίου μικροοργανισμών). Με την παραγωγή ημισυνθετικών παραγώγων ο όρος αντιβιοτικό έχει σήμερα αντικατασταθεί από τον περιεκτικότερο όρο «αντιμικροβιακά» που περιλαμβάνει φυσικές, ημισυνθετικές ή συνθετικές ουσίες ικανές να αναστέλλουν τον πολλαπλασιασμό των μικροβίων και να τα καταστρέφουν.

Τα αντιβιοτικά δεν είναι δραστικά έναντι των ιών διότι προϋπόθεση για τη δράση τους είναι η ικανότητα του παθογόνου μικροοργανισμού να έχει δικό του μεταβολισμό, ενώ οι ιοί αποτελούν υποχρεωτικά κυτταρικά παράσιτα, δεν διαθέτουν δικό τους μεταβολισμό και χρησιμοποιούν του ξενιστή.

Τι πιστεύει ο κόσμος;

Κάνοντας μια ανασκόπηση στο διαδίκτυο για το θέμα των αντιβιοτικών βρήκα μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα δημοσκόπηση που είχε πραγματοποιηθεί πριν δύο χρόνια και πραγματικά δείχνει την εσφαλμένη αντίληψη που έχει ο κόσμος για την χρήση των αντιβιοτικών. Παρατίθενται ενδεικτικά τρεις ερωτήσεις που έγιναν:

«Τα αντιβιοτικά θεραπεύουν το κρυολόγημα, τη γρίπη κ.λπ.;» το 38% απάντησε λανθασμένα «ναι». «Τα αντιβιοτικά ρίχνουν τον πυρετό;» το 35% απάντησε επίσης λανθασμένα θετικά. Και τέλος στην ερώτηση «Τα αντιβιοτικά σκοτώνουν τους ιούς;» το 64% απάντησε λάθος «ναι».

Τι πρέπει να γνωρίζουμε;

1.      Τα αντιβιοτικά είναι χημικές ουσίες που χορηγούνται  για την αντιμετώπιση βακτηριακών και όχι ιογενών λοιμώξεων που προσβάλλουν  τον ανθρώπινο οργανισμό. Για παράδειγμα, δεν είναι αποτελεσματικά στο κοινό κρυολόγημα και στη γρίπη.

2.      Η άσκοπη κι αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών οδηγεί σε μειωμένη δραστικότητα αυτών και στην ανάπτυξη μηχανισμών «αντοχής» από τα παθογόνα. Η αντοχή των μικροβίων στα αντιβιοτικά καθιστά δυσχερή την αντιμετώπιση των λοιμώξεων που οφείλονται σε ανθεκτικά βακτήρια και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα της δημόσιας υγείας σήμερα.

3.      Η χώρα μας κατέχει την πρώτη θέση στην κατανάλωση αντιβιοτικών και σε λοιμώξεις από πολυανθεκτικά βακτήρια.

4.      Τα αντιβιοτικά δεν δρουν προστατευτικά. Πολλές μελέτες έχουν δείξει πως οι Έλληνες παίρνουν αντιβιοτικά στη διάρκεια μιας ίωσης για να προλάβουν τυχόν επιλοίμωξη από βακτηριακούς παράγοντες. Όμως τα αντιβιοτικά δεν δρουν προληπτικά, οπότε αυτό που κάνουν δεν έχει νόημα, ούτε και αποτέλεσμα.

Στο κρυολόγημα, στις ιώσεις και στη γρίπη η ξεκούραση, η καλή διατροφή και τα πολλά υγρά μπορούν να ενισχύσουν το ανοσοποιητικό μας σύστημα.

Τι πρέπει να προσέχουμε;

1.      Να μη λαμβάνετε αντιβιοτικά με δική σας πρωτοβουλία ή μετά απο προτροπή τρίτων και μη χορηγείτε το ίδιο φάρμακο σε οικείους ή φίλους σας με δική σας πρωτοβουλία.

2.      Επίσης, να αποφεύγετε η προμήθεια ή φύλαξη αντιβιοτικών για μελλοντική χρήση. 

3.      Όταν κρίνεται από το γιατρό σας ότι είναι απαραίτητη η χορήγηση αντιβιοτικών πρέπει να τηρούνται αυστηρά οι οδηγίες δοσολογίας και διάρκειας της αγωγής. Μη μειώνετε τη διάρκεια της θεραπείας με αντιβιοτικά ή τις δόσεις τους, ούτε να αλλάζετε τη συνιστώμενη από τον γιατρό συχνότητα λήψης τους επειδή αισθάνεστε καλύτερα.  

4.      Η συνταγογράφηση αντιβιοτικών δεν είναι απαραίτητη σε κάθε ασθένεια. Αν ο γιατρός σας δε χορηγήσει αντιβιοτικά δεν αμφισβητεί το ότι είστε άρρωστοι.

5.      Η χορήγηση αντιβιοτικών σε ιογενείς λοιμώξεις δεν μειώνει τη διάρκεια των συμπτωμάτων, ούτε προστατεύει τα άτομα του περιβάλλοντος σας ώστε να μη νοσήσουν.

6.      Μην επιμένετε στον γιατρό να σας δώσει αντιβιοτικά που δεν χρειάζονται.
και μη ζητάτε από τον φαρμακοποιό να σας συστήσει αντιβιοτικό.

7.      Η υγιεινή των χεριών και ο προληπτικός εμβολιασμός είναι οι πλέον ενδεδειγμένοι και αποτελεσματικοί τρόποι πρόληψης της νόσησης και της διασποράς λοιμώξεων.        

Παράγοντες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά τη χορήγηση αντιβιοτικών

Πολλοί παράγοντες πρέπει να λαμβάνονται υπόψη πριν από τη χορήγηση ενός αντιβιοτικού από τον γιατρό: αρχικά, η ηλικία του ασθενούς είναι πολύ σημαντική, τόσο για το σκεύασμα που θα χορηγηθεί όσο και για τη δοσολογία. Επίσης, ο γιατρός θα πρέπει να ενημερώνεται για παλαιότερη ύπαρξη αλλεργικής αντίδρασης σε κάποιο φάρμακο. Επιπλέον, ο γιατρός πρέπει να ενημερώνεται για άλλες ασθένειες που φέρει ο ασθενής και για φάρμακα που πιθανόν λαμβάνει (φάρμακα, βότανα, “βιταμίνες”, συμπληρώματα διατροφής κ.α θα πρέπει να αναφέρονται διότι πολλά από αυτά περιέχουν δραστικά συστατικά που αλληλεπιδρούν με κάποια αντιβιοτικά). Επιπρόσθετα, κάποια γενετικά χαρακτηριστικά που έχει ο ασθενής και τα γνωρίζει θα πρέπει να αναφέρονται στον γιατρό, για παράδειγμα ορισμένοι άνθρωποι έχουν γεννηθεί με παράγοντες που τους καθιστούν ευάλωτους στις παρενέργειες ορισμένων αντιβιοτικών. Π.χ. η χορήγηση ορισμένων αντιβιοτικών σε ασθενείς με ανεπάρκεια του ενζύμου C6PD μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφή των ερυθρών αιμοσφαιρίων τους.  Σημαντική παράμετρος που πρέπει να λαμβάνετε υπόψη είναι και η πιθανότητα εγκυμοσύνης της ασθενούς ή αν βρίσκεται σε κατάσταση θηλασμού. Ορισμένα αντιβιοτικά μπορεί να επιδράσουν βλαπτικά στο έμβρυο και το νεογνό, γι’ αυτό πρέπει να ενημερώνετε τον γιατρό για πιθανότητα εγκυμοσύνης ή αν θηλάζετε. Επίσης, στην διάρκεια της εγκυμοσύνης ο ρυθμός μεταβολισμού και απορρόφησης φαρμάκου είναι διαφορετικός οπότε και οι δόσεις διαφέρουν.

Φόρτης Π. Σωτήριος

Βιολόγος